Phò Hán diệt Sở

Do Hạng Bá tác động, Hạng Vũ thôi ý định giết Lưu Bang và phong làm Hán Vương, không cho ở Hàm Dương mà đẩy vào đất Thục xa xôi. Hán vương phong Phàn Khoái làm liệt hầu, hiệu là Vũ Lâm quân, sau đó ông lại được phong làm Lang trung, theo Lưu Bang tiến vào Hán Trung.

Sau khi củng cố lực lượng, Lưu Bang quay trở về phía đông đánh Hạng Vũ. Lúc đó Hạng Vũ phong Chương Hàm, Đổng Ế và Tư Mã Hân làm Tam Tần vương để kìm chế Lưu Bang. Lưu Bang dùng Hàn Tín làm đại tướng đánh Tam Tần. Phàn Khoái lại theo Lưu Bang đánh Chương Hàm có công, được phong làm Lang trung kỵ tướng, ban cho ấp Phàn Hương ở Đỗ Lăng.

Lưu Bang nhân lúc Hạng Vũ đi đánh Tề vương Điền Vinh, mang quân chiêu hàng các chư hầu tiến về phía đông. Phàn Khoái cầm quân tàn sát đất Chữ Tảo[4], đánh chiếm các vùng Trâu, Lỗ, Tiết, Hà Khâu.

Trong 5 năm chiến tranh với Hạng Vũ, Phàn Khoái tiếp tục đi cùng Lưu Bang dự nhiều trận chiến quyết liệt, cuối cùng năm 202 TCN, Lưu Bang diệt được Hạng Vũ lên làm vua, tức là Hán Cao Tổ.

Đánh dẹp chư hầu

Sau đó, Phàn Khoái giúp Lưu Bang đánh dẹp các chư hầu làm phản. Năm 202 TCN, có tin Yên Vương Tạng Đồ làm phản, Phàn Khoái cầm quân đi đánh Yên, bắt sống Tạng Đồ.

Lưu Bang sợ Hàn Tín làm phản, theo kế của Trần Bình, giả đi chơi ở Vân Mộng để bắt Hàn Tín, sai Phàn Khoái cầm quân làm theo lệnh. Khi Lưu Bang đến Vân Mộng, Hàn Tín là chư hầu vội ra đón, Phàn Khoái liền bắt trói Tín nộp cho Lưu Bang. Ông được phong làm Vũ Dương hầu. Để thêm tình thân, Lưu Bang gả em gái Lã hậu là Lã Tu cho ông. Ông và Lã Tu sinh ra con trai là Phàn Kháng.

Năm 196 TCN, Trần Hy làm phản ở đất Đại và đất Triệu, ông được lệnh cùng Chu Bột đi đánh. Phàn Khoái dũng cảm lập công, thu phục 27 huyện ở nước Triệu. Nhờ công lao đó ông được phong làm Tả thừa tướng.

Chưa diệt được Trần Hy, Phàn Khoái tiếp tục ra trận, đánh bại quân Hung Nô làm viện binh cho Hy ở Hoành Cốc, chém tướng Triệu Ký, bắt sống thừa tướng nước Đại là Phùng Lương cùng các tướng Tôn Phấn và Vương Hoàng. Không lâu sau ông thu phục được 23 huyện ở đất Đại.

Thúc giục vua ra trận

Năm 196 TCN, Lưu Bang giết các công thần như Bành Việt, Hàn Tín. Hoài Nam vương Anh Bố lo sợ bèn cất quân làm phản. Tình hình nguy cấp, Lưu Bang ốm nằm trong cung, không muốn gặp ai, sai thị vệ canh phòng không cho ai vào. Các đại thần muốn vào xin lệnh đi đánh đều không được. Hơn 10 ngày sau, Phàn Khoái sốt ruột không nén được bèn dẫn đầu các quan đẩy cửa cung mà vào chỗ Lưu Bang, thấy Lưu Bang đang gối trên đùi một hoạn quan ngủ. Phàn Khoái tiến lại gần, gào khóc nói:

Buổi đầu, bệ hạ cùng vi thần khởi binh ở đất Bái, bình định thiên hạ, lúc đó oai dũng biết bao! Nay thiên hạ đã định, bệ hạ lại mệt mỏi đến thế! Bệ hạ bệnh tình trầm trọng, đại thần đều lo sợ, bệ hạ không chịu tiếp kiến chúng thần bàn bạc việc nước, lại chỉ ở riêng với một hoạn quan mà bỏ người trong thiên hạ đi sao? Vả chăng, bệ hạ không thấy gương Triệu Cao làm loạn hay sao?

Lưu Bang nghe ông nói, đành phải ngồi dậy bàn việc đánh Anh Bố. Sau đó Lưu Bang thân chinh đi đánh, dẹp được Anh Bố.

Bị gièm pha

Tháng 2 năm 195 TCN, có tin Yên vương Lư Quán cũng làm phản. Phàn Khoái được lệnh đi đánh Yên.

Khi ông cầm quân lên đường, có người lại gièm pha với Lưu Bang rằng:

Phàn Khoái cậy công kiêu ngạo, cùng Lã hậu kết bè đảng; nếu bệ hạ chẳng may băng hà, ông ta dứt khoát giúp Lã hậu mà hại Triệu vương Như Ý

Lưu Bang vốn thương hoàng tử Như Ý, thấy ông là em rể Lã hậu nên cũng có ý nghi ngờ ông, bèn hạ lệnh cho Thừa tướng Trần Bình đưa Giáng hầu Chu Bột đến bản doanh thay thế Phàn Khoái và xử chém luôn Phàn Khoái tại chỗ.

Trần Bình là người thông minh, khéo cư xử, biết Lưu Bang không còn sống được lâu, và vây cánh Lã hậu rất mạnh nên không làm theo lệnh Lưu Bang, chỉ bãi chức Phàn Khoái và áp giải về Trường An[5].

Khi Phàn Khoái về Trường An thì Lưu Bang đã qua đời. Thái tử Lưu Doanh lên nối ngôi, tức là Hán Huệ Đế. Lã thái hậu nắm quyền chính, tự mình quyết đoán mọi việc. Vì ông là chồng Lã Tu nên được Lã hậu hạ lệnh tha, phục lại chức tước và đất phong cho ông.

Năm 189 TCN, Phàn Khoái ốm nặng rồi mất, không rõ bao nhiêu tuổi. Ông được truy tặng là Vũ hầu. Tổng cộng trong cuộc đời chinh chiến, Phàn Khoái chém 176 đầu, bắt sống 288 người; một mình tác chiến đánh bại 7 đạo quân, hạ 5 thành ấp, bình định 6 quận, 52 huyện, bắt sống 1 thừa tướng và 11 tướng quân[6].